Redakcja Sztosowe
Metoda sześciu kapeluszy, to dość dyskusyjna metoda rozwiązywania konfliktów. Dla jednych jest to doskonały sposób, by uporządkować każdą dyskusję, wprowadzić do niej harmonię i na spokojnie poszukać rozsądnego rozwiązania, najlepszego pomysłu.
Inni postrzegają ją raczej, jako niezbyt trafną metodę, która zamiast rozwiązywać problemy, jedynie je pogłębia i uczy nas nieprawidłowych wzorców, jeśli chodzi o komunikację czy mediacją. Warto jednak zapoznać się z tą metodą, by móc świadomie decydować czy chcemy z niej korzystać.
Być może okaże się, że jest to idealny sposób dla nas, dzięki któremu znacznie lepiej będziemy sobie radzić w kontaktach biznesowych, sprawach zawodowych czy nawet w relacjach z naszymi najbliższymi, przyjaciółmi.
Czym jest metoda sześciu kapeluszy
Metoda sześciu kapeluszy została opracowana przez dra Edwarda de Bono. Jest on twórcą myślenia lateralnego, które opiera się na tym, że wychodzimy poza pewne schematy. Szukamy nowych sposobów na rozwiązanie problemów.
Ważnym elementem myślenia lateralnego jest ciągłe poszukiwanie nowych możliwości, poszerzenia własnych horyzontów. Wprowadzenie metody sześciu kapeluszy jest bezpośrednio związane właśnie z tym specyficznym rodzajem myślenia.
Celem metody jest uporządkowanie procesu myślowego poprzez wyznaczenie sposobu myślenia, którym powinniśmy się kierować w danej sytuacji. Dzięki temu mamy nauczyć się unikania myślenia na wiele sposobów, które ma nas ograniczać.
Jak pracować za pomocą tej metody
Kapelusze myślowe mają spowodować, że będziemy postępować według jednego sposobu myślowego, który będzie związany z kolorem kapelusza, który wybierzemy. Dzięki temu mamy skupić się jedynie na wskazanych emocjach, zagadnieniach.
Inne kierunki myślowe czy argumenty nie będą wówczas zakłócały naszego myślenia. Skupimy się albo na pozytywnych, albo na negatywnych aspektach, co jest sprzeczne ze sposobami postępowania, jakie są nam znane. Na ogół opieramy się bowiem na obiektywnych argumentach.
W związku z tym jednocześnie pozwalamy sobie na pozytywne i negatywne odczucia, myśli, wnioski. Metoda sześciu kapeluszy zastępuje tego rodzaju działanie bardziej ograniczonym, zamkniętym postępowaniem.
Kapelusz biały i czerwony
Każdy z kapeluszy pozwala nam wejść w określoną rolę. Kapelusz biały sprawia, że mamy jedynie poznawać fakty i liczby – nie pozwalamy sobie na ich interpretację. Musimy przedstawiać fakty, ale nie te, które mają potwierdzać jedną z opinii.
Chodzi o przekazywanie suchych, prawdziwych informacji, co pozwala na zdyscyplinowane i ukierunkowane myślenie. Kapelusz czerwony jest przeciwieństwem kapelusza białego, ponieważ pozwala na ingerencje w sfery emocjonalne.
Zakazane jest argumentowanie wypowiedzi dotyczących emocji, ponieważ może być ono odebrane, jako ich tłumaczenie. Dzięki czerwonemu kapeluszowi uczymy się kontroli nad emocjami i tego, kiedy mamy przestać je uzewnętrzniać.
Kapelusz czarny i żółty
Metoda sześciu kapeluszy zawiera w sobie również założenie czarnego i żółtego kapelusza. Czarny pozwala na myślenie w sposób negatywny, ale logiczny i uzasadniony. Obiektywne i pozytywne informacje powinny zostać zanegowane.
Należy udowodnić ich niepraktyczność. Ma to nauczyć nas studzenia nadmiernych emocji, krytycznego podejścia. Kapelusz żółty ma nas nauczyć konstruktywnego myślenia – aspekt pozytywny jest tutaj efektem ubocznym.
Mając żółty kapelusz powinniśmy dostrzegać nowe możliwości, ale i oceniać je w sposób pozytywny. Powinny być oznaczone stopniem prawdopodobieństwa, jaki wiąże się z podjęciem ściśle określonego działania.
Kapelusz zielony i niebieski
Kapelusz zielony ma nas skłonić do myślenia, które będzie oparte na poszukiwaniu nowych rozwiązań, pomysłów, sposobów działania. Pomaga w naturalny sposób pobudzić naszą kreatywność, chociaż nie zawsze jest to możliwe.
Niekiedy będą do tego konieczne ćwiczenia, które pozwolą pobudzić kreatywność, nauczą nas tego, jak postępować, by być bardziej płodnym, jeśli chodzi o nowe pomysły. Metoda sześciu kapeluszy wymaga kapelusza niebieskiego, który ma za zadanie spiąć wszystkie pozostałe.
Jest to kapelusz myślowy, który organizuje cały proces myślenia i czuwa nad tym, by był wystarczająco efektywny. Możliwe jest stworzenie uporządkowanego, ustrukturyzowanego obrazu sytuacji.
Praktyczne wykorzystanie metody
Metoda sześciu kapeluszy doskonale sprawdza się w praktyce podczas wykonywania zadań grupowych. Wówczas każdy z uczestników dyskursu 'zakłada’ w określonym momencie kapelusz tego samego koloru.
Warto wyznaczyć także sekretarza, który będzie notował wypowiedzi oraz osobę, która będzie prowadziła dyskusję. Sekretarz nie może być czynnie zaangażowany w przedsięwzięcie – jego zadaniem jest jedynie notowanie poszczególnych wypowiedzi.
Po czasie, gdy każdy się wypowie i myślenie w danym kolorze kapelusza zostanie wyczerpane, zmieniamy kapelusz na inny, czyli znacząco zmieniamy nasz sposób myślenia, dyskutowania. Wszystko wymaga czasu i zaangażowania osób biorących udział w rozmowie.
Wskazówki przed podjęciem rozmów
Ważne jest to, by przed podjęciem rozmowy zapoznać uczestników z tym, na czym polega metoda sześciu kapeluszy. Każdy z kolorów powinien zostać szczegółowo objaśniony, najlepiej również zobrazowany przykładami.
Uczestnicy powinni mieć możliwość swobodnego wypowiedzenia się, ale osoba, która będzie nosiła niebieski kapelusz, prowadzący rozmowę oraz sekretarz nie mogą dopuścić do tego, by w całym procesie doszło do chaosu, zbyt emocjonalnej dyskusji.
Możemy sprawić, że każdy z uczestników rozmowy założy wszystkie kapelusze albo będzie miał tylko jeden, wyznaczony mu kolor. Jednak druga metoda znacznie nas ogranicza i to pierwsza podniesie efektywność przedsięwzięcia.
Zalety metody sześciu kapeluszy
Główną zaletą metody jest to, że pozwala ona nam wyjść z naszej strefy myślenia, które najczęściej jest bardzo schematyczne. Dzięki założeniu poszczególnych kapeluszy mamy szansę na to, by porzucić swoje przekonania, poglądy.
Metoda sześciu kapeluszy wymusza na nas kreatywność i znaczną zmianę perspektywy. Za jej pomocą możemy wcielić się w rolę osoby, która myśli zupełnie inaczej niż my. To także doskonały sposób na pobudzenie współpracy.
Efektywne działanie z metodą sześciu kapeluszy będzie możliwe jedynie wtedy, gdy naprawdę się zaangażujemy, co także wzmacnia nasze poczucie realizacji misji i skłania nas do tego, by maksymalnie się starać wykonując powierzone zadanie.
Wady metody
Jak już wspominaliśmy, metoda sześciu kapeluszy jest raczej dyskusyjna. Nie możemy ocenić jej jednoznacznie jako pozytywnej, ponieważ wymaga wiedzy, zaangażowania i pewnych umiejętności, które nie każdy posiada bądź chce wykorzystywać.
Wadą z pewnością będą ograniczenia wyrażania emocji, myśli, jakie niesie ze sobą praktyczne stosowanie metody. Zakładając określony kapelusz nie powinniśmy pozwalać sobie na nic innego niż to, na co kapelusz daje nam przyzwolenie.
Wadą jest więc to, że mimo wielu szans, metoda jest także dużym ograniczeniem. W pracach grupowych powodzenie metody jest możliwe tylko wtedy, gdy wszyscy równie mocno się zaangażują, co nie zawsze daje się osiągnąć.
Praktyczne zastosowanie metody
Metodę możemy zastosować właściwie w każdej dziedzinie – zarówno w biznesie, we współpracy, w kontaktach przyjacielskich, jak i podczas wspólnej pracy nad projektem w szkole czy na uczelni.
Sprawdzi się zarówno podczas organizowania międzynarodowej kampanii, jak i podczas organizowania zagranicznych wakacji. Warto jednak pamiętać o tym, że powodzenie wykorzystania metody będzie możliwe jedynie wtedy, gdy każdy uczestnik będzie chciał z niej skorzystać.
Metoda sześciu kapeluszy nie sprawdzi się w praktyce, jeśli będziemy starali się kogokolwiek zmusić do tego, by się w nią zaangażował. Jak każda metoda pracy intelektualnej wymaga bowiem pewnych chęci.
